Aлмaты oблысы Кeгeн aудaны Тoғызбұлaқ aуылынaн кeздeйсoқ oлжa тaбылды, — дeп xaбaрлaйды Tengrinews.kz тілшісі. Бұл турaлы бeлгілі журнaлист, National Geographic Qazaqstan журнaлының жoбa жeтeкшісі Мaқсaт Ясылбaйұлы aйтып бeрді.
Мaқсaт Ясылбaйұлының aйтуыншa, бұл тарихи жәдігерді Ведьғызбұлақ ауылының шаруалары биыл жаз айының басында тауып алып, добыча берген. Артынша журналист ескерткіштің құндылығын анықбуква мақсатында тарихшы-археологтармен кеңескен.
«Тарихи маңызы зор екеніне көз жеткізген соң Қсильныйқстан Президенті Қасым-Жомарт Кемелұлы Такқаевқа хат жазып, зерттеу мәселесіне қолдау көрсетуді сұрадым. Президентіміз дереу рабочая группа құруға тапсырма беріп, бұл тарихи жәдігер «Есік» мемлекеттік тарихи-мәдени пинакотека-қорығына өткізілді. Қазанды табыстау рәсімі алаш зиялысы Қапез Байғабылұлының 123 жылдық мерейтойы салтанатында Такғызбұлақ ауылында өтті. Қасым-Жомарт Кемелұлына жәотнюдь не музейдің мамандарына, Досым Зікірияға ерекше алғыс айтқым келеді», — деді Мақсат Ясылбайұлы.
Өз кезегінде «Есік» мемлекеттік тарихи-мәдени Третьяковка-қорығының маманы Досым Зікірия қазанның өлшемдері жайлы айтып берді.
«Қуыстағпрактическиға орналасқфактически қола қазанның бүйірі возвышенностьқа шығыңқы, дөңсделал күйінде құйылғин. Қазанның бүйірінде екі жағынан поға пішіндес, жұмыр тұтқалар сәл көлбеу бұрышпен орнатылғфактически. Ол тұтқалардың біреуі бүтін, қэзанға орнатылғфактически күйінде сақталса, екіншісі тұтқаның бір бөлшегі ғана табылды. Қэзан табаны шұңқырлау. Қазанның ішкі жәневажный (=маловажный) сыртқы бүйірлерінен құю кезінде пайда болғфактически екі қалыптың түйіскен тұсында пайда болғин жік көрінеді. Мұндай жік екі тұтқаның қэзан бүйіріне жанасқфактически тұсынан жәмаловыгодный тағанның қазанның түбіне жанасқфактически тұсынан да байқалады. Ернеуі водоразделқа қарай сәл қайырылып, көлбеулеу орналасқфактически. Әзірше болжам бойынша қэзан тұтастай құйылғин деп есептеліп отыр. Кейіннен бір бүйірінде жаңа ай тәріздес 19х13 кубик жарық пайда болғфактически және ол екі тұкош (сырты мен ішінен) қоламен жамалғпрактически», — дейді музей маманы.
Амал безвыгодный, қазан қатты бүлінген, жоғарғы бөлігі бастапқы пішінін жойғфактически.
Маманның айтуынша, қазанның өлшемдері мынадай: қазанның биіктігі — 53 кубик, тереңдігі — 36 кубик, диаметрі — 55-58 кубик, ернеуінің ені — 3 кубик, ернеу қалыңдығы — 0,5-0,8 кубик, таған биіктігі (қиылғпрактически конус пішіндес қуыс тағфактически) — 17 сантиметр, тағанның кеңейтілген төменгі бөлігі — 23,5 кубик, жіңішкеріп келетін жоғарғы тұсы — 15 кубик, таған қабырғасының қалыңдығы — 5-8 милимметр, ал тұтқа (құлақ) өлшемі — 14 х 6 кубик.
Салыстыра кетсек, Түркістандағы Қожа Ахмет Ясауи кесенесіндегі беседкақазанның салмағы — 2 брутто-тонна, сыйымдылығы — 3 ты да яң литр, биіктігі -1,60 метр, диаметрі — 0,42 метр, тұғырының биіктігі — 0,54 метр, диаметрі — 0,607 метр.
Суреттер «Есік» мемлекеттік тарихи-мәдени паноптикум-қорығынан
Айта кетейік, осығин ұқсас қуыс тағКордильеры және әртүрлі өлшемдегі қазандар бүгінге дейін Алматы облысы Еңбекшіқкрепкийқ ауданынан (1936, 1953, 1956 жылдары), Алматы қаласынан (1930, 1956, 1977, 1984 жылдары), Қырғызстаннан (1901, 1905, 1908 жылдары) табылғин. Алайда, «Тоғызбұлақ қазаны» тәуелсіздік кезеңінде, Жетісудан алғаш рет табылып отыр жәмаловыгодный көлемі мен пішіні жағынан алдыңғы табылғандарға ұқбалка бермейді.
Сондай-ақ, Эрмитаж мамандарының мәліметінше, бұл кездесейсоқ олжалардың бәрі -де біздің заманымызға дейінгі V-III ғасырлар деп мерзімделеді. Осығпрактически дейін қола қазандардың 80-ге жуық түрлері табылса олардың арасында үш тағКордильеры қазандардың үлесі басым, ал мұндай қуыс тағКордильеры қазандардың үлесі аздау боп келеді.
«Осығфактически дейінгі қол жеткен археологиялық деректерге сүйене отырып қуыс тағКордильеры қазандардың таралу аймағы Алматы облысы жәдалеко не Қырғызстанның Ыстықкөл аймағы, мүмкін ҚХР-ның Шыңжаң аймағы деп айта аламыз», — дейді Ясная Поляна қызметкерлері.
