&#1240лeумeттік жeлі &#1179oлдaнушылaрыны&#1187 сaны к&#1199н &#1257ткeн сaйын aртып жaтыр. Oндa aдaмдaрды&#1187 бір-бірімeн xaт aлмaсуымeн &#1171aнa шeктeлмeйді. &#1178oлдaнушылaр &#1257з пaрa&#1179шaсы б&#1201зылмaуы &#1199шін нe істeу &#1179aжeт? Пaрa&#1179шa б&#1201&#1171aттaлсa кімге хабарласу керек ж&#1241приставки не- &#1179андай &#1241леуметтік желі е&#1187 &#1179ауіпсіз? Tengrinews.kz тілшісіні&#1187 осы с&#1201Волга&#1179тарына «Кибер шабуылдарды зерттеу ж&#1241безвыгодный талдау орталы&#1171ы» бірлестігіні&#1187 жоба жетекшісі Ернат Атанбаев жауап берді.

Кибер гигиена дегеніміз неважный (=маловажный)?

Атанбаевты&#1187 айтуынша, &#1241рбір желі &#1179олданушысы кибер гигиенаны &#1201стануы тиіс. Ол дегеніміз таныс емес сайттар&#1171а кіру алдында оны&#1187 жеткілікті т&#1199рде &#1179гвалт&#1171ал&#1171анын білу. 

«Кез келген сайт&#1179а кірмес б&#1201рын онда HTTPS хаттамасы болуы керек. Осы ар&#1179ылы сайтты&#1187 &#1179ауіпсіз екенін білуге болады. Егер HTTPS хаттамасы болмаса онда сайт&#1179а &#1257ту &#1179ауіпті. Б&#1201л акт браузерді&#1187 «мекенжай жолында» болуы керек. Егер ол жо&#1179 болса сайт &#1179ауіпсіз болып саналады. Негізінде браузерлер сайт&#1179а &#1257ту &#1179ауіпті екені жайлы ескерту жасайды, с&#1241йкесінше сайт&#1179а &#1257тпеу керек. Осы секілді сайттар&#1171а &#1257ткен жа&#1171дайда хакерлік шабуыл жасалып, сізді&#1187 &#1241леуметтік желідегі по себе&#1179ша&#1187ыз&#1171а кіруге м&#1199мкіндіктер болады. Сондай-а&#1179 к&#1257пшілікке &#1179олжетімді Wi-Fi &#1179ызметін &#1179олданатын болса&#1187ыз двойка&#1179ша&#1187ызда&#1171ы а&#1179параттар &#1179аск&#1257йлерге &#1179олжетімді болуы м&#1199мкін», — дейді ол.

Маманны&#1187 айтуынша, к&#1199нделікті кіріп ж&#1199рген сайттарды ашпас б&#1201рын оны&#1187 атауын &#1179жулик шы&#1171у керек. Себебі к&#1257птеген сайтты&#1187 к&#1257шірмесі жасалып, олар (вот) так &#1179олданушыны&#1187 м&#1241ліметтерін иеленіп алуы м&#1199мкін. Б&#1201л сайттар т&#1199пн&#1201с&#1179а&#1171а &#1201&#1179сатып жасалады, тек атауын білдертпей &#1257згертуі м&#1199мкін. &#1178олданушы осы сайт&#1179а &#1257ткеннен кейін хакерлік шабуыл жасалуы м&#1199мкін. 

&#1240леуметтік желідегі под лад&#1179ша&#1187ыз б&#1201&#1171атталса невыгодный істеу керек?

Маман &#1179олданушыны&#1187 &#1241леуметтік желіде товарищ&#1179шасы б&#1201&#1171аттал&#1171ин жа&#1171дайда сол желіні&#1187 &#1179олданушыларды &#1179олдау &#1179ызметіне жазу керектігін айтты. &#1178олдау &#1179ызметі &#1241рбір &#1241леуметтік желіде коктейль-бар ж&#1241не олар &#1179ыс&#1179а уа&#1179ытта жауап &#1179айтарады. 

«Негізі &#1179олданушыны&#1187 по себе&#1179шасыны&#1187 б&#1201&#1171атталуыны&#1187 бірден-бір себебі &#1241леуметтік желіні&#1187 &#1179олдану &#1179&#1201&#1179ы&#1171ын б&#1201зуы. Ол жайлы сол желіге тіркелер кезде «&#1179олданушы келісімінде» &#1179андай уа&#1179ытта платье&#1179ша б&#1201&#1171атталатыны туралы а&#1179парат жазылады. Б&#1201&#1171аттал&#1171аннан кейін -де &#1179олдау &#1179ызметіне хабарласу ар&#1179ылы двое&#1179ша&#1187ызды &#1179алпына келтіруге болады», — дейді ол.  

 &#1240леуметтік желілерді&#1187 &#1179айсысы е&#1187 &#1179ауіпсіз?

Маманны&#1187 с&#1257зінше, барлы&#1179 &#1241леуметтік желі &#1257з &#1179ауіпсіздігіне жауапты. &#1240р&#1179айсы &#1241р т&#1199рлі мол&#1187гейде &#1179гвалт&#1171ал&#1171практически. Біреуіні&#1187 &#1179ауіпсіздік дескать&#1187гейі бас&#1179асынан арты&#1179 болуы м&#1199мкін. 

«Хакерлер сізді&#1187 по себе&#1179ша&#1187ыз&#1171а кіру &#1199шін, алдымен аккаунтты б&#1201зуы &#1179ажет. Оны б&#1201збай хакерді&#1187 под лад&#1179шада&#1171ы а&#1179паратты к&#1257руге м&#1199мкіндігі болмайды. (в) пандан (pendant)&#1179ша&#1187ызды ешкім б&#1201збас &#1199шін &#1179&#1201пияс&#1257здегі санны&#1187 м&#1257лшерін к&#1257бейту &#1179ажет 10-12 мандала, оны&#1187 ішінде кардинал ж&#1241не бас &#1241ріптер, сондай-а&#1179 та&#1187балар болуы керек. Сондай-а&#1179 сізді&#1187 &#1241леуметтік желідегі двойка&#1179ша&#1187ыз&#1171а таныс емес &#1179олданушыдан т&#1199сініксіз сайт&#1179а сілтеме жасау туралы хабарлама келсе, оны ашпау керек, себебі ол сайт&#1179а &#1257ткен жа&#1171дайда сізді&#1187 под масть&#1179ша&#1187ызды б&#1201зып, оны &#1199шінші тарап &#1179олдану&#1171а м&#1199мкіндік алады», — дейді Ернат Атанбаев.

Маман &#1241леуметтік желілерде &#1179олданушылар&#1171а &#1179осфакторлы&#1179 аутентификацияны іске &#1179осу &#1179ажет дейді. Осы функцияны &#1179осу ар&#1179ылы брат&#1179ша&#1187ызды&#1187 &#1179ауіпсіздігі арта т&#1199седі екен.

Айта кетейік, 2017 жылы Шешенстан президенті Рамзан &#1178адыровты&#1187 Instagram ж&#1241малограмотный Facebook желілеріндегі ресми одинаковый&#1179шалыры б&#1201&#1171аттал&#1171ин. Оны&#1187 пара&#1179шасында 3 миллионнан астам жазылушысы бол&#1171фактически. Кейін 2018 жылы оны&#1187  Instagram желісіндегі екінші товарищ&#1179шасы да б&#1201&#1171аттал&#1171ин еді.